Separacja
Uzyskanie wyroku orzekającego separację jest zdecydowanie łatwiejsze, niż uzyskanie rozwodu. Separacja wymaga udowodnienia bowiem jedynie faktu, iż nastąpił zupełny rozkład pożycia, przy czym rozkład ten nie musi być trwały, jak w przypadku żądania rozwodu.
Zgodnie z art. 61(1) § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego1 (dalej: „k.r.o.”) jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Przesłanką orzeczenia separacji jest więc wystąpienie zupełnego rozkładu pożycia pomiędzy małżonkami, jednak rozkład ten nie musi być trwały, jak ma to miejsce w przypadku rozwodu. Mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdy wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie ich zgodnego żądania. Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Skutki separacji
Orzeczenie separacji przez sąd nie powoduje co prawda rozwiązania małżeństwa (a więc małżonek w separacji nie może zawrzeć innego związku małżeńskiego), jednakże wywołuje częściowo analogiczne skutki. W szczególności pomiędzy małżonkami ustaje wspólność majątkowa, a sąd w wyroku orzekającym separację rozstrzyga również o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Jeżeli małżonkowie w separacji zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania (orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej).
Zgodnie z art. 614 § 3 k.r.o. jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Ponadto do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 60 §1-2 k.r.o., co oznacza że:
- małżonek w separacji, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
- jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a separacja pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Małżonek, który przyjął w związku z zawarciem małżeństwa nazwisko drugiego małżonka, nie może powrócić do swojego nazwiska rodowego z powodu orzeczenia separacji. Powrót do poprzedniego nazwiska możliwy jest wyłącznie po rozwodzie. Ewentualnie może nastąpić z mocy prawa w wyniku unieważnienia małżeństwa.
Separacja a rozwód
Do pewnego rodzaju kolizji może dojść w przypadku gdy jeden z małżonków zwróci się do sądu z żądaniem orzeczenia separacji, a drugi z żądaniem orzeczenia rozwodu. W takim przypadku, zgodnie z art. 612 § 1-2 k.r.o., jeżeli żądanie rozwodu jest uzasadnione, sąd orzeknie rozwód, chyba że orzeczenie rozwodu będzie niedopuszczalne – w szczególności gdy rozkład pożycia pomiędzy małżonkami będzie zupełny, lecz nie będzie trwały. W takim przypadku sąd orzeknie separację.
Zniesienie separacji
Zgodnie z art. 616 § 1-2 k.r.o. zniesienie separacji może nastąpić wyrokiem sądu na zgodne żądanie małżonków, a z chwilą jej zniesienia ustają jej skutki. Znosząc separację, sąd rozstrzyga ponownie o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. Zgodnie z art. 54 § 2 k.r.o. z chwilą zniesienia separacji powstaje między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy. Na zgodny wniosek małżonków sąd może jednak orzec o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej.
______________________________________________
1 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r., poz. 2082, z późn. zm.)
Zobacz również: Prawo do opieki nad dziećmi po rozwodzie