Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci

Obowiązek alimentacyjny jest jedną z podstawowych instytucji prawa rodzinnego. Najszerszy zakres ma przy tym obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci.

Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego1 (zwanego dalej również: „k.r.o.”) rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Rodzice mogą jednak uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka, dotyczy więc bezwarunkowo tylko dzieci małoletnich. Ponadto istnienie tego obowiązku alimentacyjnego nie zawsze oznacza zobowiązanie do łożenia określonej sumy pieniędzy na rzecz dziecka. Zgodnie z art. 135 § 1-2 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy bowiem od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego, a wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie.

Szczególna postać obowiązku alimentacyjnego

Ze szczególną postacią obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka, będziemy mieli do czynienia w przypadku sprecyzowania tego obowiązku w wyroku rozwodowym – poprzez zasądzenie alimentów. Zgodnie z art. 58 §  1 k.r.o. w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. W praktyce, małżonek któremu powierzone zostanie wychowywanie dziecka i który będzie z dzieckiem zamieszkiwał, nie zostanie zobowiązany przez sąd do łożenia na dziecko określonej sumy pieniężnej. W taki sposób (poprzez uiszczanie alimentów), będzie natomiast musiał wykonywać obowiązek alimentacyjny rodzic, który nie będzie z dzieckiem mieszkał.

Szczególne obowiązki

Szczególne obowiązki, nie tylko względem dziecka, może mieć również ojciec dziecka, które nie zawarł związku małżeńskiego z matką dziecka. Zgodnie z art.  141§  1 k.r.o. ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące. Jeżeli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, ażeby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia powyższe przysługują matce także w wypadku, gdy dziecko urodziło się nieżywe. Ponadto zgodnie z art.  142 k.r.o. jeżeli ojcostwo mężczyzny niebędącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd. Warto zaznaczyć, że jeżeli ojcostwo mężczyzny, który nie jest mężem matki, nie zostało ustalone, zarówno dziecko, jak i matka mogą dochodzić roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa (nie dotyczy to roszczeń matki, gdy dziecko urodziło się nieżywe).

Nie tylko biologiczni rodzice

Obowiązek alimentacyjny może dotyczyć nie tylko biologicznych rodziców dziecka, ale także ojczymów i macochy. Jednak zgodnie z art. 144 §  1 k.r.o. dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, tylko jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, niebędącej jego matką.

Warto zaznaczyć, że rodzice nie mogą w żaden sposób uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem małoletniego dziecka. Są oni zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych na małoletniego, nawet jeżeli byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
________________________________________________
1 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2015 r., poz. 2082, z późn. zm.)

Zobacz również: Koszty postępowania rozwodowego